در این یادداشت مفصل به فعالیت 10 ساله شبکه آی‌فیلم در پخش آثار مرتبط با ژانر دفاع مقدس پرداخته شده است.
به گزارش آی‌فیلم، در عمر یک دهه‌ای شبکه آی‌فیلم شاهد پخش سریال‌هایی در ژانر دفاع مقدس بودیم که بازخوانی و مرور آنها به نوعی سریال شناسی در حوزه جنگ است. در واقع با این مرور می‌توان مجموعه سریال‌هایی را که با محوریت جنگ و دفاع مقدس در تلویزیون ساخته و پخش شده، صورت بندی کرد و تصویری کم و بیش جامع از آن به دست داد. گرچه شبکه آی‌فیلم، به ویژه در مناسبت‌ها از جمله هفته دفاع مقدس و برخی فیلم‌های سینمای جنگ را هم به نمایش گذاشته از جمله امسال که شاهد پخش فیلم‌هایی مثل «اروند» یا «سفر به چزابه» رسول ملاقلی پور بودیم که در قالب مینی سریال روی آنتن رفته است.
واقعیت این است که سهم فیلم و سریال‌هایی مرتبط با دفاع مقدس، سهم پر وزن و رنگی در سبد نمایش آی‌فیلم بود که در این یادداشت به آنها خواهیم پرداخت. با مرور این آثار در شبکه آی‌فیلم می‌توان به شناختی کلی از مجموعه‌های نمایشی دفاع مقدس در رسانه ملی دست یافت.
کیمیا
سریال «کیمیا» در بیش از 100 قسمت با موضوع دفاع مقدس تولید شده که روایتی از تاریخ معاصر بود و صرفاً یک سریال دفاع مقدسی نبود؛ اما قصه‌اش در سه مقطع زمانی: قبل از انقلاب، دوره جنگ و زمان حال روایت می‌شد که دوره جنگ آن یکی از مهمترین فرازهای قصه بود که توانست به سویه‌های اجتماعی جنگ در زمان خودش هم بپردازد. این سریال در آذرماه سال 98 پخش شد؛ و قرار است این سریال از هفته آینده مجدداً از قاب شبکه آی‌فیلم بازپخش شود.
شوق پرواز
یکی از موفق‌ترین و پرمخاطب‌ترین سریال‌های مربوط به دفاع مقدس، سریال «شوق پرواز» به کارگردانی زنده‌یاد یدالله صمدی بود که زندگی سرلشکر عباس بابایی از دوران کودکی تا زمان شهادت را به تصویر می‌کشید و روایتگر رشادت‌ها و از خودگذشتگی‌های این خلبان مجاهد بود. این مجموعه که با بازی شهاب حسینی طرفداران زیادی داشت در مهرماه سال 97 از شبکه آی‌فیلم بازپخش شد.
بهترین تابستان من
«بهترین تابستان من» جزء اولین آثار تلویزیونی بود که از دریچه طنز به دفاع مقدس می‌پرداخت. این سریال را علی بهادری در سال 75 کارگردانی کرده بود و اولین سریالی است که «علی صادقی» بازیگر نام آشنای طنز در آن به ایفای نقش پرداخت. «بهترین تابستان من» را همچنین می‌توان جزء سریال‌های کودک و نوجوان هم طبقه بندی کرد که درباره یک نوجوان پرشور یزدی به نام «سعید» بود که بهترین تابستان زندگی‌اش را در پشت جبهه‌های جنگ می‌گذراند. این سریال در شهریورماه سال 96 از شبکه آی‌فیلم بازپخش شد.
در چشم باد
«در چشم باد» هم مثل سریال «کیمیا»، از مجموعه‌های تاریخ معاصر بود که روایتگر داستان زندگی خانواده‌ای است که رویدادها و لحظات تلخ و شیرین زندگی‌شان از دوره قیام میرزا کوچک خان جنگلی تا آزادسازی خرمشهر در آن به تصویر کشیده می‌شود. فاز سوم این سریال مربوط به دفاع مقدس بود. این سریال که توسط مسعود جعفری جوزانی کارگردانی شده در سال 92 به بازپخش رسید.
خاک سرخ
سریال «خاک سرخ» یکی دیگر از سریال‌های پربیننده دفاع مقدس بود که توسط مشهورترین کارگردان سینمای دفاع مقدس ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردانی شد. «خاک سرخ» داستان دختری است به نام لیلا که در شب عروسی‌‌اش متوجه می‌شود خانواده اصلی‌اش در خرمشهر زندگی می‌کنند. او برای یافتن حقیقت راهی خرمشهر می‌شود، اما این سفر با آغاز جنگ تحمیلی همراه است. در واقع این جست‌و‌جو هم‌زمان با ویرانی خرمشهر و مهاجرت خانواده لیلا از خرمشهر است. نام ابتدایی این سریال، «لیلا و جنگ» بود. این مجموعه در شهریورماه سال 97 از شبکه آی‌فیلم بازپخش شد.
وضعیت سفید
یکی از متفاوت‌ترین سریال‌هایی که به دوران جنگ و دفاع مقدس پرداخته، «وضعیت سفید» ساخته حمید نعمت‌الله است؛ که زندگی اجتماعی مردم در آن دوره را روایت می‌کرد و پر از خاطرات نوستالژیک بود. قصه از این قرار بود که هنگام شروع موشک‌باران تهران در جریان جنگ تحمیلی، اعضای خانواده‌ای پرجمعیت که تقریباً همه با هم قهر هستند و اختلاف دارند برای دوری از حملات دشمن، ساکن باغ مادرشان در روستایی واقع در حومه تهران می‌شوند؛ روستایی که مدرسه اصلی آن تبدیل به محل اسکان بخشی از اهالی جنگ‌زده شده‌است. استقرار این خانواده در باغ و هم‌جواری آنها با مردم روستا که در اوج همدلی به سر می‌برند، باعث می‌شود اختلاف‌های اعضای خانواده حل شود. سریال «وضعیت سفید» در سال 92 از شبکه آی‌فیلم بازپخش شد.
رقص پرواز
به جز سریال «شوق پرواز»، سریالی به اسم «رقص پرواز» هم تولید شد که در اینجا هم شهاب حسینی بازیگر اصلی آن بود. مجموعه «رقص پرواز» که به شکل مستقیم به حضور پزشکان در جنگ می‌پرداخت، روایتگر داستان زندگی دکتر یاوری با بازی مهدی هاشمی جراح متخصص است که در زمان جنگ تحمیلی از آمریکا به ایران بازگشته و برای انجام یک عمل جراحی مجبور می‌شود به اهواز سفر کند که این سفر با اتفاقات و تحولاتی همراه است. نویسنده این سریال نادر طالب زاده بود که توسط احمد مرادپور کارگردانی شد و شبکه آی‌فیلم آن را در سال 93 بازپخش کرد.
گل پامچال
قطعا یکی از خاطره سازترین سریال‌های تلویزیونی «گل پامچال» بود که قصه دختری به نام لیلا را روایت می‌کرد که از اهالی جنوب کشور است و در جریان جنگ تحمیلی در اثر بمباران، خانواده و نزدیکانش را از دست می‌دهد. او برای پیدا کردن خواهرش به تهران سفر می‌کند و سپس در جست‌وجوی وی راهی شمال کشور می‌شود و... این سریال به نویسندگی کامبوزیا پرتوی و کارگردانی محمدعلی طالبی به عنوان محبوب‌ترین سریال سال ۱۳۷۰ شناخته شد و شبکه آی‌فیلم در شهریورماه سال 98 آن را بازپخش کرد.
نبردی دیگر
گروهی از رزمندگان ایرانی به اسارت نیروهای بعثی عراق در می‌آیند و به اردوگاهی منتقل می‌شوند که فرمانده خشن و سختگیری ملقب به «مشعل» آن را اداره می‌کند. مشعل یکی از افسران استخبارات حزب بعث عراق بوده و حالا سخت به دنبال «حاج رسول رستگاری» می‌گردد، چرا که «حاج رسول» که خود از فرماندهان ایرانی است، در «عملیات چزابه» نصفِ صورتِ مشعل را با آرپی‌جی سوزانده است و حالا او به دنبال انتقام است. سریال «نبردی دیگر» به کارگردانی و نویسندگی عبدالله باکیده تولید شده و در مهرماه سال 98 از شبکه آی‌فیلم بازپخش شد.
بازنمایی دفاع مقدس برای مخاطبان خارجی آی‌فیلم
فارغ از بازپخش سریال‌های مربوط به دفاع مقدس در آی‌فیلم فارسی که خاطره این برهه حساس از تاریخ معاصر ایران را زنده نگه می‌دارد، این مجموعه‌ها از شبکه‌های آی‌فیلم عربی و انگلیسی هم به روی آنتن رفته که کارکردهای فرامتنی هم دارد. به این معنا که مردم جهان از این طریق می‌توانند با واقعیت‌های جنگ هشت ساله ایران و عراق آشنا شده و بدون فیلترهای سیاسی رسانه‌ها در بازنمایی این جنگ، به شکل مستقیم‌تری به مواجهه و قضاوت درباره رخداد هشت سال دفاع مقدس ایرانیان در برابر استکبار جهانی بپردازند. ضمن اینکه از منظر سینمایی هم مخاطب فرامرزی با نوع و ژانر متفاوتی از سینمای جنگ آشنا می‌شود.
در واقع ژانر «دفاع مقدس» تنها ژانر بومی ایران است که سینمایی با مختصات خاص خود پدید آورده است. سینمایی که هم از یک سو با ارزش‌های اخلاقی و انسانی پیوند خورده و هم به جای جنگ، بر دفاع به مثابه یک ارزش تاکید می‌کند. سینمایی که روایتی از یک دفاع مقدس است.
به قلم سیدرضا صائمی برای وب‌سایت آی‌فیلم
بیشتر بخوانید:
مروری بر ده فیلم برتر سینمای دفاع مقدس
ماندگارترین سریال‌های دفاع مقدس(۱)
ماندگارترین سریال‌های دفاع مقدس(۲)
ویژه‌برنامه هفته دفاع مقدس در آی‌فیلم
نظرسنجی هفتگی آی‌فیلم منتشر شد
ا.ا/ ا.ز
